Dijital Dünyanın Çin'e Yansıması: Vatandaşlık Puan Sistemi / Kanal Tanıtım Videosu

İlk olarak 2009 yılında yerel olarak Çin'in bazı eyaletlerinde deneme amaçlı başlatıldı. Tüm ülke için duyurusu ve basına açıklanması 2014 yılını buldu. Bu arada  geçen sürede denemeleri yapıldı. Ülke çapında 2020 yılına kadar yayılarak devam etti.2020 yılında ise resmi olarak kullanılmaya başlandı. Küresel salgın ,  Çin iktidarının kontrollü toplum için bu projeye zemin hazırlamıştır ve çok hızlı şekilde hayata geçirilmiştir. 

Resmi adıyla "Sosyal Kredi Sistemi" veya "Sosyal Puan Sistemi" olarak geçmektedir. Projenin içeriği kitleleri  daha sık  hakimiyet altına almak bakımından George Orwell'ın "1984" adlı romanıyla benzerlik taşımaktadır. Daha kontrolcü, baskıcı ve sert bir rejimin projesidir.

Puan sisteminde , Çin yurttaşlarının , en basit vatandaşlık görevlerine dikkat etmektedir. Çin yönetimi   "iyi vatandaş " ve "kötü vatandaş "diye ayırmasının olumlu veya olumsuz çeşitli sonuçları olmuştur. İnsanların tüm hayatlarını neredeyse denetim ve kontrol altına alan bu proje sigara içmekten  yolculuk yapmaya kadar uzanıyor. Vatandaşlar  yaptıkları her eylemle toplum içerisinde gözetlenerek puan alıyor veya kaybediyor. Yere tükürmek veya sigara içilmeyecek yerde  içmek ceza olarak dönüyor puanınızdan düşüyor. 

Bu puanlar düştükçe "Kötü vatandaş" listesine giriyorsunuz. Dijital ortamda hem devletin her kademesinde hem de sosyal hayattaki her kuruluşta puanınıza bakıp değerlendirmeye alabiliyorlar. Eğer kişi daha ileri seviye "Kötü vatandaş" durumuna düşürse, kişinin sosyal hayatını etkileyecek yasaklar getiriliyor. Kişinin sosyal kredisini 1000 puana kadar çıkarabilme şansı vardır.

Şehirlerarası ulaşımı kullanamamak. Otobüse, trene veya uçağa binmesinin yasaklanması örnek verilebilir. Günlük yaşamdan örnek olarak lise hayatında bu sisteme göre "Kötü vatandaş" olan kişi seçebileceği üniversite sayısını azaltılıyor veya daha ilerisi üniversite sınavına giriş yasağı getiriliyor. Otellerde konaklama yasağı, bankalardan kredi yasağı getiriliyor. Bu yasakların veya yaptırımların  kaldırılmasının tek koşulu var sistemin istediği gibi biri olup puan toplayarak yükselmek. Korku içerisinde itaat sistemi , haklardan mahrum kalmamak uğruna insanlar kurallara uyuyorlar.

"İyi vatandaş" için sosyal hayattaki toplumun içerisinde hiçbir yasak olmadan devam edebilir. İnsana ait olan tüm haklardan yararlanarak hayatını sürdürebilir. Ödül olarak faturalarında indirim, devlet kurumlarında hızlı bir şekilde işlemlerinin halledilmesi, yurtdışına çıkışta öncelik tanınması gibi bir çok ödül verilmektedir. Tek sıkıntı bunu belirleyecek büyük biraderin kendi kurallarına göre olması. En ufak hatanda veya yanlışında kademe bir şekilde insani haklarının elinden alınması ve yaşayamaz hale gelme durumu bulunmaktadır. "Black Mirror" dizisindeki "Nosedive" bölümünde insanların birbirini puanladığını ve bu puanlara göre yapay hayatlar yaşayıp tek tipleştiğini gözler önüne sundu.

Çin'de insanları çok gelişmiş yüz tanıma sistemleri , kimlik kartlarındaki çiplerle , 200 milyona yakın kamera sayısı vb. teknolojik unsurlarla tespit ediyorlar. Dünya genelinde Çin'in bu projesini uygulayan veya deneme yoluna giden bulunmuyor. Fakat fikir olarak insanlara kontrol etmek için BM ve AB içerisinde taslak olarak sunulmuştur. Ülkemizde ise birkaç belediye başkanının Çin'deki bu uygulamanın daha iyi bir toplum oluşturacağının kanaatinde olduğunu dile getirmiştir.

Sonuç olarak dijitalleşme bir bakıma bize iktidarların daha katı ve sıkı denetimleri ile hayatımıza çok kolay müdahale etmesini ve yönlendirmesini sağlıyor. Kamusal alanlarda bu sistemle toplumsal davranış değişimi görülüyor.2030'lu yıllara kadar çoğu ülkede bu sistemin uygulanacağını düşünüyorum. İnsan sayısı ne kadar olursa olsun teknoloji hızla gelişiyor ve kitleleri çok gelişmiş yapay zekayla kontrol edebiliyor. Küresel olarak yayılacaktır. Bu sistemle yeni tanışan kuşağın zamanla alışacağını ama az sayıda da olsa ayak duramayanların da çıkacağını düşünüyorum. Fakat bu sistemin içinde doğan kuşağın ise doğal hayatın bir parçası olarak bu durumu sorgulamadan alışacakları kanısındayım. 

KANAL TANITIM VİDEOSU :